Imam Hasan Al-Banna: Antara Manhaj Islah dan Manhaj Perubahan (Siri 1)

Untuk memahami metod perubahan dan pengislahan yang dibawa oleh Imam Hasan Al-Banna, eloklah kita mengkaji beberapa analisa pemikiran dan sisi pandangan tokoh ini terhadap dakwah berasaskan kerangka penulisan beliau seperti tercatat dalam risalah Majmuah Rasail dan Muzakkirat Da’ie wa Dai’yah.

Imam Hasan Al-Banna menjelaskan antara ciri-ciri dakwah IM ialah tadarruj fil al-khutuwat (beransur-ansur dalam setiap tahap). Beliau juga telah menggariskan peringkat-peringkat amal iaitu pertama Marhalah Takrif, peringkat propaganda, pengenalan, mengemukakan gagasan fikrah dan menyampaikan kepada khalayak dalam pelbagai peringkat bangsa. Kemudian Marhalah Takween iaitu memilih ansor (pendokong) dan menyediakan barisan tentera, menyiapkan sof dari kalangan para mad’u, kemudian kepada Marhalah Tanfiz (pelaksanaan), amal dan intaj (menghasilkan produk).

Peringkat 1: Dakwah Umum

Objektif:

Marhalah ini ialah marhalah mendidik umat, menyedarkan masyarakat dan merubah kebiasaan umum, menyucikan jiwa dan ruh, menebarkan prinsip-prinsip kebenaran, jihad, amal dan kebaikan di kalangan manusia (Muzakkirat Da’ie wa Daiyah).

Wasilah:

1. Mengadakan kelas-kelas pengajian, ceramah-ceramah, ucapan, penulisan, delegasi, kembara, perhimpunan, lawatan dan lain-lain lagi (Hal nahnu qaumun ‘amaliyun). Ini merupakan dari sebahagian wasilah takrif.

2. Memilih anasir-anasir solih untuk memikul beban jihad dan mengumpul sebahagian daripada mereka dalam satu kumpulan (Risalah Taklim). Ini merupakan proses takween (pembentukan). Antara metod di marhalah ini ialah usrah, katibah, pasukan pengakap, jaulah, latihan kesukanan dan lain-lain lagi (Risalah Muktamar ke-5).

3. Melaksanakan kerja-kerja kebajikan dan khidmat umum seperti membina masjid dan memakmurkannya, membuka dan menyelia sekolah dan perpustakaan, mewujudkan kelab-kelab, mendamaikan manusia di desa dan bandar, menjadi pengimbang antara golongan kaya yang alpa dan golongan fakir yang memerlukan bantuan dengan melakukan kerja-kerja keihsanan, mengumpul derma dan bantuan untuk diedarkan pada sempena-sempena tertentu, majlis-majlis perayaan (Dakwatuna fi thaurin jadeed), mengadakan institusi, melaksanakan kerja-kerja khidmat kemasyarakatan (Hal nahnu qaumun amaliyun). Ini merupakan sebahagian daripada wasilah pelaksanaan dalam pengertiannya yang umum dan ia merupakan sebahagian dari maksud daripada proses marhalah takrif (Risalah Taklim).

Peringkat 2: Dakwah Khusus

Objektif:

Menyampaikan dakwah kepada seluruh pemimpin yang terdiri dari pimpinan negara, para menteri, pemerintah, ulama, senator, ahli parlimen dan pemimpin parti politik. Seruan ketika ini ialah dakwah ke arah manhaj dan agenda perubahan yang dibawa oleh Ikhwan, projek dan programnya tersendiri berada di hadapan para pemimpin tersebut, menuntut mereka mengemudi negara Mesir di atas landasan Islam dengan penuh keberanian tanpa rasa curiga, jelas tanpa ada sangkaan, keraguan dan kesangsian. Jika mereka menerima seruan dakwah ini dan berjalan dengan cara ini untuk satu matlamat, maka kami akan membantu mereka. Jika sekiranya mereka memilih untuk berkonfrontasi, maka kami mengisytiharkan perang terhadap para pemimpin atau ketua parti politik atau organisasi yang tidak bekerja membantu Islam atau tidak berjalan atas satu jalan ke arah mengembalikan hukum Islam dan keagungannya.

Contoh Aktiviti:

Antara contoh aktiviti di fasa ini ialah menubuhkan lujnah (biro) perlembagaan dan undang-undang untuk mengkaji struktur dan sistem pemerintahan, membuat perbandingan antara sistem ini dengan sistem-sistem Islam dan menerangkan aspek perbezaan tersebut.

Peringkat 3: Menegakkan Daulah

Ia merupakan fasa yang tidak dicapai oleh Imam Hasan al-Banna ketika hayatnya dalam bentuk yang menyeluruh. Namun ada usaha-usaha menuju ke arah tersebut dengan pencalonan diri Imam Hasan al-Banna untuk bertanding dalam Majlis Perwakilan (anggota parlimen) pada tahun 1942 dan 1944 walaupun akhirnya beliau menarik diri.

Manakala dari aspek penglibatan Ikhwan dalam perang Palestin telah memberikan kesan kepada politik Mesir dan sekutunya. Termasuk ketika itu usaha melakukan pembunuhan terhadap Imam Hasan al-Banna secara licik tidak membuka ruang bagi beliau menentukan langkah-langkah seterusnya dari marhalah ini.

Apa pun yang terjadi, kita boleh membuat rumusan berdasarkan tulisan beliau di dalam Majmuah Rasail sebagai peringkat perjuangan menegakkan daulah.

Objektif:

Fasa ini ialah peringkat membebas dan memerdekakan negara dari segala bentuk kekuasaan luar (asing) yang bukan Islam samada dari aspek politik, ekonomi, spiritual. Membaiki kerajaan hingga menjadi kerajaan yang benar-benar Islam melalui kaedah nasihat dan peringatan. Jika kerajaan ini enggan maka hendaklah disingkirkan dan dijauhkan (pecat) (Risalah Taalim).

Peringkat 4: Mengembalikan Khilafah

Peringkat ini dilakar oleh Imam Hasan al-Banna secara teorikal. Beliau menjelaskan bahawa jika terbentuk sebuah kerajaan Islam dalam pelbagai negara di dunia Islam, semestinya kerajaan tersebut mengadakan kerjasama kebudayaan dan ilmu, kemasyarakatan, ekonomi antara sesama rakyat seIslam. Kerajaan itu juga menjalinkan perjanjian, menganjurkan dewan perhimpunan, muktamar antara negara-negara itu sehingga membentuk kelompok ummah Islamiah.

Jika sekiranya sempurna perkara tersebut kepada umat Islam, akan terhasil dari perhimpunan itu seorang ketua yang bertindak sebagai penghubung ikatan, tempat berhimpun segala gugusan umat dan tempat kecintaan segala jiwa dan hati (Risalah Muktamar Khamis).